ขอนอบน้อมแด่องค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น
ทิศ ๖ คือ บุคคล ๖ ประเภท
อริยสาวกเป็นผู้ปกปิด (ดูแล, เลี้ยงดู) ทิศทั้ง ๖ คือ ควรทราบว่า
๑. ทิศเบื้องหน้า ได้แก่ มารดาบิดา
๒.ทิศเบื้อขวา ได้แก่ อาจารย์๓.ทิศเบื้องหลัง ได้แก่ บุตรภรรยา
๔.ทิศเบื้องซ้าย ได้แก่ มิตรและอำมาตย์
๕.เบื้อทิศเบื้องล่าง (เบื้องต่ำ) ได้แก่ ทาสและกรรมกร
๖.ทิศเบื้องบน ได้แก่ สมณพราหมณ์
การปฏิบัติตนต่อบุคคลทั้ง ๖ ประเภท มีดังนี้
๑. ทิศเบื้องหน้า ได้แก่ บิดามารดา
บุตรธิดาควรเลี้ยงดูบำรุงมารดาบิดา ด้วยสถาน ๕ คือ
๑. ด้วยตั้งใจว่า ท่านเลี้ยงเรามา เราจักเลี้ยงท่านตอบ
๒. จักรับทำกิจของท่าน
๓. จักดำรงวงศ์ตระกูล
๔. จักปฏิบัติตนให้เป็นผู้สมควรรับทรัพย์มรดก
๕. เมื่อท่านล่วงลับไปแล้ว ทำบุญอุทิศส่วนกุศลให้ท่าน
มารดาบิดา พึงบำรุงเลี้ยงบุตรและอนุเคราะห์บุตรด้วย ๕ สถาน ได้แก่
๑. ห้ามจากการกระทำความชั่วทั้งปวง๒. ให้ตั้งอยู่ในความดี
๓. ให้ศึกษาศิลปวิทยา
๔. หาภรรยาที่สมควรให้
๕. มอบทรัพย์ให้เมื่อถึงเวลาอันสมควร
๒. ทิศเบื้องขวา ได้แก่ อาจารย์
ศิษย์พึงอนุเคราะห์ด้วยสถาน ๕ คือ
๑. แนะนำดี
๒. ให้เรียนดี
๓. บอกศิษย์ด้วยดีในศิลปวิทยาทั้งหมด
๔. ยกย่องให้ปรากฏในเพื่อนฝูง
๕. ทำความป้องกันในทิสทั้งหลาย
อาจารย์ผู้เป็นทิศเบื้องขวา อันศิษย์บำรุงด้วยสถาน ๕ เหล่านี้แล้ว
ย่อมอนุเคราะห์ด้วยสถาน ๕ เหล่านี้ ทิศเบื้องขวานั้น
ชื่อว่า อันศิษย์ดูแลให้เกษมสำราญ ให้ไม่มีภัยด้วยประการฉะนี้
๓. ทิศเบื้องหลัง ได้แก่ บุตรและภรรยา อันสามีพึงบำรุงด้วยสถาน ๕ คือ
๑. ด้วยยกย่องว่าเป็นภรรยา
๒. ด้วยไม่ดูหมิ่น
๓. ด้วยไม่ประพฤตินอกใจ
๔. ด้วยมอบความเป็นใหญ่ให้
๕. ด้วยให้เครื่องแต่งตัว
บุตรและภรรยาผู้เป็นทิศเบื้องหลับ อันสามีบำรุงด้วยสถาน ๕ เหล่านี้แล้ว
ย่อมอนุเคราะห์สามีด้วยสถาน ๕ คือ
๑. จัดงานดี
๒. สงเคราะห์คนข้างเคียงสามีดี
๓. ไม่ประพฤตินอกใจสามี
๔. รักษาทรัพย์ที่สามีหามาให้
๕. ขยันไม่เกียจคร้านในกิจการทั้งปวง
๔. ทิศเบื้องซ้าย ได้แก่ มิตร อันกุลบุตรพึงบำรุงด้วยสถาน ๕ คือ
๑. ด้วยการให้ปัน
๒. ด้วยเจรจาถ้อยคำเป็นที่รัก
๓. ด้วยประพฤติประโยชน์
๔. ด้วยความเป็นผูมีตนเสมอ
๕. ด้วยไม่แกล้งกล่าวให้คลาดจากความเป็นจริง
มิตรผู้เป็นทิศเบื้องซ้าย อันกุลบุตรบำรุงด้วยสถาน ๕ เหล่านี้แล้ว
ย่อมอนุเคราะห์กุลบุตรด้วยสถาน ๕ คือ
๑. รักษามิตรผู้ประมาทแล้ว
๒. รักษาทรัพย์ของมิตรผู้ประมาทแล้ว
๓. เมื่อมิตรมีภัย เอาเป็นที่พึงพำนักได้
๔. ไม่ละทิ้งในยามวิบัติ
๕. นับถือตลอดถึงวงศ์ตระกูลของมิตร
๕. ทิศเบื้องต่ำ ได้แก่ ทาสและกรรมกร อันนายพึงบำรุงด้วยสถาน ๕ คือ
๑. ด้วยจัดการงาน ให้ทำตามสมควรแก่กำลัง
๒. ด้วยให้อาหารและรางวัล
๓. ด้วยรักษษในคราวเจ็บไข้
๔. ด้วยแจกของมีรสแปลกประหลาดให้
๕. ด้วยปล่อยให้ในสมัย
อันนายบำรุงด้วยสถาน ๕ เหล่านี้แล้ว ย่อมอนุเคราะห์นายด้วยสถาน ๕ คือ
๑. ลุกขึ้นทำการงานก่อนนาย
๒ เลิกการงานทีหลังนาย
๓. ถือเอาแต่ของที่นายให้
๔. ทำการงานให้ดีขึ้น
๕. นำคุณของนายไปสรรเสริญ
๖. ทิศเบื้องบน ได้แก่ สมณพราหมณ์ อันกุลบุตรพึงบำรุงด้วยสถาน ๕ คือ
๑. ด้วยกายกรรมประกอบด้วยเมตตา
๒. ด้วยวจีกรรมประกอบด้วยเมตตา
๓. ด้วยมโนกรรมประกอบด้วยเมตตา
๔. ด้วยความเป็นผู้ไม่ปิดประตู
๕. ด้วยให้อามิสทานเนือง ๆ
อันกุลบุตรบำรุงด้วยสถาน ๕ เหล่านี้แล้ว
ย่อมอนุเคราะห์กุลบุตรด้วยสถาน ๖ เหล่านี้ คือ
๑. ห้ามจากความชั่ว
๒. ให้ตั้งอยู่ในความดี
๓. อนุเคราะห์ด้วยใจงาม
๔. ให้ได้ฟังสิ่งที่ยังไม่เคยฟัง
๕. ทำสิ่งที่เคยฟังแล้วให้แจ่มแจ้ง
๖. บอกทางสวรรค์ให้
อันกุลบุตรบำรุงแล้วด้วยสถาน ๕ เหล่านี้ ย่อมอนุเคราะห์กุลบุตรด้วย ๖ สถานเหล่านี้ ทิศเบื้องบนนั้นชื่อว่า อันกุลบุตรบำรุงให้เกษมสำราญให้ไม่มีภัย ด้วยประการฉะนี้
..............................
ขออนุโมทนาค่ะ
