ทิศ ๖

                           ขอนอบน้อมแด่องค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

 

ทิศ ๖ คือ บุคคล ๖ ประเภท

อริยสาวกเป็นผู้ปกปิด (ดูแล, เลี้ยงดู) ทิศทั้ง ๖ คือ ควรทราบว่า

๑. ทิศเบื้องหน้า ได้แก่ มารดาบิดา

๒.ทิศเบื้อขวา ได้แก่ อาจารย์
๓.ทิศเบื้องหลัง ได้แก่ บุตรภรรยา
๔.ทิศเบื้องซ้าย ได้แก่ มิตรและอำมาตย์
๕.เบื้อทิศเบื้องล่าง (เบื้องต่ำ) ได้แก่ ทาสและกรรมกร
๖.ทิศเบื้องบน ได้แก่ สมณพราหมณ์

การปฏิบัติตนต่อบุคคลทั้ง ๖ ประเภท มีดังนี้

๑. ทิศเบื้องหน้า ได้แก่ บิดามารดา

        บุตรธิดาควรเลี้ยงดูบำรุงมารดาบิดา ด้วยสถาน ๕ คือ
        ๑. ด้วยตั้งใจว่า ท่านเลี้ยงเรามา เราจักเลี้ยงท่านตอบ
        ๒. จักรับทำกิจของท่าน
        ๓. จักดำรงวงศ์ตระกูล
        ๔. จักปฏิบัติตนให้เป็นผู้สมควรรับทรัพย์มรดก
        ๕. เมื่อท่านล่วงลับไปแล้ว ทำบุญอุทิศส่วนกุศลให้ท่าน

       มารดาบิดา พึงบำรุงเลี้ยงบุตรและอนุเคราะห์บุตรด้วย ๕ สถาน ได้แก่

        ๑. ห้ามจากการกระทำความชั่วทั้งปวง
        ๒. ให้ตั้งอยู่ในความดี
        ๓. ให้ศึกษาศิลปวิทยา
        ๔. หาภรรยาที่สมควรให้
        ๕. มอบทรัพย์ให้เมื่อถึงเวลาอันสมควร 

๒. ทิศเบื้องขวา ได้แก่ อาจารย์
       ศิษย์พึงอนุเคราะห์ด้วยสถาน ๕ คือ
       ๑.  แนะนำดี
       ๒. ให้เรียนดี
       ๓. บอกศิษย์ด้วยดีในศิลปวิทยาทั้งหมด
       ๔. ยกย่องให้ปรากฏในเพื่อนฝูง
       ๕. ทำความป้องกันในทิสทั้งหลาย

       อาจารย์ผู้เป็นทิศเบื้องขวา อันศิษย์บำรุงด้วยสถาน ๕ เหล่านี้แล้ว 
       ย่อมอนุเคราะห์ด้วยสถาน ๕ เหล่านี้  ทิศเบื้องขวานั้น
       ชื่อว่า อันศิษย์ดูแลให้เกษมสำราญ ให้ไม่มีภัยด้วยประการฉะนี้

๓. ทิศเบื้องหลัง ได้แก่  บุตรและภรรยา อันสามีพึงบำรุงด้วยสถาน ๕ คือ
        ๑. ด้วยยกย่องว่าเป็นภรรยา
        ๒. ด้วยไม่ดูหมิ่น
        ๓. ด้วยไม่ประพฤตินอกใจ
        ๔. ด้วยมอบความเป็นใหญ่ให้
        ๕. ด้วยให้เครื่องแต่งตัว

       บุตรและภรรยาผู้เป็นทิศเบื้องหลับ อันสามีบำรุงด้วยสถาน ๕ เหล่านี้แล้ว 
       ย่อมอนุเคราะห์สามีด้วยสถาน ๕ คือ
       ๑. จัดงานดี
       ๒. สงเคราะห์คนข้างเคียงสามีดี
       ๓. ไม่ประพฤตินอกใจสามี
       ๔. รักษาทรัพย์ที่สามีหามาให้
       ๕. ขยันไม่เกียจคร้านในกิจการทั้งปวง

๔. ทิศเบื้องซ้าย ได้แก่ มิตร อันกุลบุตรพึงบำรุงด้วยสถาน ๕ คือ
       ๑. ด้วยการให้ปัน
       ๒. ด้วยเจรจาถ้อยคำเป็นที่รัก
       ๓. ด้วยประพฤติประโยชน์
       ๔. ด้วยความเป็นผูมีตนเสมอ
       ๕. ด้วยไม่แกล้งกล่าวให้คลาดจากความเป็นจริง  

       มิตรผู้เป็นทิศเบื้องซ้าย อันกุลบุตรบำรุงด้วยสถาน ๕ เหล่านี้แล้ว
       ย่อมอนุเคราะห์กุลบุตรด้วยสถาน  ๕ คือ
       ๑. รักษามิตรผู้ประมาทแล้ว
       ๒. รักษาทรัพย์ของมิตรผู้ประมาทแล้ว
       ๓. เมื่อมิตรมีภัย เอาเป็นที่พึงพำนักได้
       ๔. ไม่ละทิ้งในยามวิบัติ
       ๕. นับถือตลอดถึงวงศ์ตระกูลของมิตร

๕. ทิศเบื้องต่ำ ได้แก่ ทาสและกรรมกร อันนายพึงบำรุงด้วยสถาน ๕ คือ
       ๑. ด้วยจัดการงาน ให้ทำตามสมควรแก่กำลัง
       ๒. ด้วยให้อาหารและรางวัล
       ๓. ด้วยรักษษในคราวเจ็บไข้
       ๔. ด้วยแจกของมีรสแปลกประหลาดให้
       ๕. ด้วยปล่อยให้ในสมัย

       อันนายบำรุงด้วยสถาน ๕ เหล่านี้แล้ว ย่อมอนุเคราะห์นายด้วยสถาน ๕ คือ
       ๑. ลุกขึ้นทำการงานก่อนนาย
       ๒  เลิกการงานทีหลังนาย
       ๓. ถือเอาแต่ของที่นายให้
       ๔. ทำการงานให้ดีขึ้น
       ๕. นำคุณของนายไปสรรเสริญ

๖. ทิศเบื้องบน ได้แก่ สมณพราหมณ์ อันกุลบุตรพึงบำรุงด้วยสถาน ๕ คือ
       ๑. ด้วยกายกรรมประกอบด้วยเมตตา
       ๒. ด้วยวจีกรรมประกอบด้วยเมตตา
       ๓. ด้วยมโนกรรมประกอบด้วยเมตตา
       ๔. ด้วยความเป็นผู้ไม่ปิดประตู
       ๕. ด้วยให้อามิสทานเนือง ๆ

       อันกุลบุตรบำรุงด้วยสถาน ๕ เหล่านี้แล้ว
       ย่อมอนุเคราะห์กุลบุตรด้วยสถาน ๖ เหล่านี้ คือ
       ๑. ห้ามจากความชั่ว
       ๒. ให้ตั้งอยู่ในความดี
       ๓. อนุเคราะห์ด้วยใจงาม
       ๔. ให้ได้ฟังสิ่งที่ยังไม่เคยฟัง
       ๕. ทำสิ่งที่เคยฟังแล้วให้แจ่มแจ้ง
       ๖. บอกทางสวรรค์ให้

       อันกุลบุตรบำรุงแล้วด้วยสถาน ๕ เหล่านี้ ย่อมอนุเคราะห์กุลบุตรด้วย ๖ สถานเหล่านี้ ทิศเบื้องบนนั้นชื่อว่า อันกุลบุตรบำรุงให้เกษมสำราญให้ไม่มีภัย ด้วยประการฉะนี้


                                                   ..............................

                                                       ขออนุโมทนาค่ะ